ÎLA:
ila: Arap dilinde mutlak
yemin, demektir. Fıkıh ıstıiahında ise: Adamın, dört ay veya daha fazla bir
süreye kadar karısı ile cinsel ilişkide bulunmamaya yemin etmesidir. Tirmizi
İla'yı tarif ettikten sonra: "Adam İla yemini edip, üzerinde dört ay
geçince ne -olacağı hususunda alimler ihtilaf etmişlerdir. Ashab-ı kiram'dan ve
onlardan sonra gelenlerden bazı alimlere göre ila yemini üzerinden dört ay
geçince, yemin eden adam artık ya yemininden dönüş yapıp karısına yaklaşır, ya
da onu boşar. Malik, Şafii, Ahmed ve İshak'ın kavli de budur.
Yine Ashab-ı kiram'dan
ve onlardan sonra gelen bazı ilim ehline göre, anılan yemin üzerinden dört ayın
geçmesi ile bain bir talak vuku bulmuş olur. Sevri ve Kufe ehli böyle
hükmetmişlerdir," diye bilgi vermiştir.
Tuhfe yazarı da özetle
şu bilgiyi verir: "Bir adam yeminsiz olarak karısına: Sana
yaklaşmıyacağım, derse bununla ila etmiş olmaz.
Ebu Hanife, arkadaşları
ve yeni kavlinde Şafii'ye göre bir adam karısına dört aya kadar yaklaşmamaya
yemin ederse ila etmiş olur. Adamın, bu yemini öfke halinde etmesi veya bu süre
yaklaşmamanın kadına zarar vermesi şart değildir. Fakat Malik'e göre şarttır.
Eğer bu sürece yaklaşmamak kadın için zararlı değil, bilakis yararlı ise ve bu
yarar için yemin edilmiş ise buna İla denmez. Ahmed'in de bu hususta Malik'in
görüşünde oldugu rivayet olunmuştur. Ali, İbn-i Abbas ve el-Hasan'dan da bu
görüş nakledilmiştir.
Ebu Hanife, Şafii ve
bunların grubuna dahil alimlerin yukarda anlatılan görüşünün delili İla
hakkında inen Bakara suresinin 226 ve 227. ayetlerinin mutlak olmasıdır. Yani
bu ayetlerde İla'nın öfke halinde veya kadına zarar vermek üzere yapılmasına
dair herhangi bir kayıt veya işaret yoktur.
Eğer bir adam dört aydan
az bir zaman için karısına yaklaşmamaya yemin ederse, bu yemin İla sayılmaz. Bu
hususta dört mezheb imamları ve diğer alimler ittifak halindedirler.
Dört ay veya daha çok
bir süre için ila yemininde bulunup henüz dört ay dolmadan, yeminini bozan yani
karısı ile cinsel ilişkide bulunan bir adama, yemin kefareti ödemesi gerekir,
bundan başka bir şey lazım gelmez,"
Abdurrahman el-Cezeri.
dört mezhebin fıkhına ait kitabının talak bölümünde ila konusunda gerekli
bilgiyi vermiştir,
Bu zat fıkıh istilahındaki
ila'yı şöyle tarif eder: "İla: Adamın, karısına yaklaşmayacağına yemin
etmesidir. Bu yaklaşmama işi: Vallahi karımla cinsi temasta bulunmayacağım,
şeklinde mutlak, yani belirli bir süreye bağlı olmaksızın olabilir. Ebedi
olarak yaklaşmamaya yemin olabilir. Yahut dört ay veya daha fazla belirli bir
süre ile kayıtlamak sureti ile ila olabilir. Fakat dört ay'dan az veya tam dört
ay süre kaydı ile İla olmaz, Ancak Hanefiler'e göre ila'nın en az müddeti dört
ay olduğu için: Dört aya kadar karıma yaklaşmıyacağıma Allah adı ile yemin
ederim, diyen bir kimse ila. etmiş sayılır. Diğer mezhebIere göre olmaz.
İLA'NıN HÜKMÜ VE DELİLİ
Araplar eskiden beri,
karıları ile cinsi münasebette bulunmamak için ila yemininde bulunurlardı.
Cahiliyyet devrinin kötü adetlerinden biri olan ila adeti gereğince bir çok
kimse bir yıl, iki yıl veya daha uzun süre için ila ettikleri gibi, ilelebed
karılarına yaklaşmamak için bu yeminde bulunanlar da olurdu. İslamiyet bu kötü
adeti islah etti' ve ila'nın dört aya kadar adamın karısından uzak kalmasına
imkan verdiğini, bundan sonra ya kadına yaklaşması veya onu boşamasının
gerekliliği hükmünü getirdi. Bu konuda inen Bakara suresinin 226. ve 227.
ayet/erinin mealleri şöy]edir: ''Kadınlarına yaklaşmamaya yemin edenler, dört
ay bekleyebilirler. Eğer yeminlerinden dönerlerse. şübhesiz Allah, mağfiret
edici ve rahmet edicidir.'' (226)
''(Yemin edenler) şayet
boşamaya kararlı iseler. şübhesiz Allah işitici ve bilicidir.'' (227)
Son ayetteki:.''Şayet
boşamaya kararlı iseler" ifadesi iki manaya muhtemeldir;
Birincisi: Yemin edenler
dört ay geçtikten sonra, eğer boşamaya kararlı iseler ... Bu süre bittikten
sonra boşamaya kararlı olmak, ya adamın kendi kendine karısını boşaması veya
işin kadıya intikal etmesi ile gerçekleşir. Şu halde yalnız dört ayın
tamamlanması ile boşanma gerçekleşmiş olmaz. Malik, Şafii ve Ahmed'in görüşü de
böyledir.
İkincisi: Yemin edenler
dört ay geçinceye kadar, yeminlerinin gereği olan uzak durmaya ısrar ederlerse,
onların bu azim ve ısrarları boşamaya karar ve ısrar olur. Artık onlar boşadık,
demeseler bile bu sürenin bitmesi. bizatihi talaktır. Hanefiler'in görüşü de
budur."
Hulasa; ila yemininde
bulunan bir adam dört aya kadar yeminini bozmayıp karısından uzak durmaya devam
ederse, dört ayın bitiminde;
1. Adam ya karısına
derhal dönüş yapar veya onu başar.
2. Bu sürenin bitmesi
ile kadın bain bir talakla boşanmış sayılır. Tuhfe yazarı bu İki görüş
sahipIerini, gösterdikleri delilleri ve görüşlerin mukayesesini bildirir.
Buhari Ashab-ı Kiram'dan
Osman, Ali, İbn-i Ömer, Aişe, Ebu'd-Derda ve on iki sahabi'nin ilk görüşle amel
ettiklerini söylemiştir. El-Hafız: Bu görüş Malik, Şafii, Ahmed ve İshak'ın da
kavilleridir. Diğer hadis ehli de böyle demişlerdir. der.
İmam Muhammed,
el-Muvatta'ında naklettiğine göre Ömer, Osman, İbn-i Mes'ud ve Zeyd bin Sabit:
ila edip dört ay tamamlanıncaya kadar karısına dönüş yapmayan adamın karısı
bain bir talakla boşanmıştır. Ve kocası diğer istekliler gibi, kadına yeniden
istekli çıkabilir, demişlerdir. Buna göre bu alimler ikinci görüştedirler. Rey
ehlinin görüşü de budur.
Bu mesele hakkında
Ashab-ı kiram'ın görüşleri değişiktir. Yukarda da anlatıldığı gibi ila
konusunda bir çok mesele vardır. (Haydar Hatiboğlu)
İLA VAK’ASI:
Yukarıdaki bilgilerden
de anlaşıldığı gibi İla’nın en az süresi 4 aydır. Bununla beraber Nebi
s.a.v.’in eşlerinden 1 ay ayrı durma yeminine de İla denmiş; bu olayı ihtiva
eden hadislere yada bu hadislerden müteşekkil bablara -İla hadisi- yada –İla
vakası babı- gibi isimler verilmiştir. İla’nın kelime manası yemindir ve Nebi
s.a.v.’in eşlerinden uzak kalma yeminine bu yüzden İla denmiştir, yoksa fıkhi
ıstılahta geçen 4 aylık sınırı bulunan İla değil.
Ayrıca fıkıh
ıstılahındaki İla kişinin karısı ile cinsi münasebette bulunmayacağına dairdir.
Oysa Nebi (s.a.v.); eşlerinin odalarına girmemeye yemin etmişti. (Mahir)
MUĞNİ’L-MUHTAC DA İLA (KOCANIN
İLİŞKİDE BULUNMAMAYA YEMİN ETMESİ)